“დაიბადა იმერეთში”, – გალაკტიონ ტაბიძე

გალაკტიონ ტაბიძე – ქართველი პოეტი და საზოგადო მოღვაწე, საქართველოს სახალხო პოეტი.

დაიბადა 1891 წლის 17 ნოემბერს, ვანთან ახლოს სოფელ ჭყვიშში. პოეტის მამა – ვასილ ტაბიძე, შვილის დაბადებამდე ორი თვით ადრე გარდაიცვალა. იგი ჯერ სოფლის მღვდელი, შემდეგ კი იმავე სოფლის მასწავლებელი იყო.

პოეტის დედა,მაკრინე ადეიშვილი, სოფელ საპაიჭაოდან იყო. იგი განათლებული, შვილებზე გადაგებული, შრომისმოყვარე ქალი ყოფილა. ადრე დაქვრივებულს სანაქებო პატრონობა გაუწევია შვილებისათვის.

მწიგნობრული ტრადიციების მქონე ოჯახში დაბადებული პოეტი წიგნის სიყვარულით იზრდებოდა. რვა წლის ასაკში დედას იგი ქუთაისში წაუყვანია და დეკანოზ ნესტორ ყუბანეიშვილის სახლში გახსნილ სკოლაში შეუყვანია. შემდგომ გალაკტიონმა სწავლა ქუთაისის სასულიერო სასწავლებელში გააგრძელა.

1900 წელს ტაბიძე ჩაირიცხა ქუთაისის სასულიერო სასწავლებელში. 1908 წლიდან სწავლა განაგრძო თბილისის სასულიერო სემინარიაში. 1910–1911 წლებში მუშაობდა მასწავლებლად. 1912 წელს გალაკტიონმა ქუთაისში გაიცნო ოლღა ოკუჯავა, რომელიც მისი მეუღლე გახდა. 1917–1918 წლებში იმყოფებოდა მოსკოვსა და პეტროგრადში.

1914 წელს გამოდის გალაკტიონ ტაბიძის ლექსების პირველი კრებული, რომელმაც ერთბაშად მიიპყრო საზოგადოების ყურადღება და დიდი პოპულარობა მოიპოვა, ხოლო 1919 წელს გამოცემულმა „არტისტულმა ყვავილებმა“ ავტორს “გენიალური გალაკტიონისა“ და “პოეტების მეფის“ სახელი მოუტანეს. 1919 წლიდან ცხოვრობდა და მოღვაწეობდა თბილისში. 1922-1923 წლებში გამოსცემდა „გალაკტიონ ტაბიძის ჟურნალს“. 1924 წელს იგი იყო ჟურნალ „მნათობის“ ერთ-ერთი ფუძემდებელი. 1935 წელს პარიზში მონაწილეობდა ანტიფაშისტურ კონგრესში.

გალაკტიონ ტაბიძემ იმთავითვე დაიმკვიდრა „გენიალური გალაკტიონის“ და „პოეტების მეფის“ სახელი. „მე და ღამემ“, “მთაწმინდის მთვარემ“, “ლურჯა ცხენებმა“, „სილაჟვარდემ…“, „მერიმ“ და მრავალმა სხვა ლექსმა მკითხველს წარმოუდგინა სრულიად ახლებური პოეტური სამყარო, ქართული ბგერის დიდებული კეთილხმოვანება, სიტყვის მოქნილობა, საოცარი უნარი რიტმის, ფერის, ტონისა თუ ნახევარტონების გადმოცემისა. ეს იყო რომანტიკული სამყარო, სადაც პოეტმა მინიშნების, ნიუანსების და ასოციაციების საშუალებით იშვიათი უშუალობითა და სილამაზით აამეტყველა ადამიანის ყველაზე ფაქიზი განცდები. ამ მხრივ გალაკტიონ ტაბიძის პოეზია ორგანულად ეფუძნებოდა და აგრძელებდა ნიკოლოზ ბარათაშვილის შემოქმედებით ტრადიციებს. გალაკტიონ ტაბიძემ განიცადა უცხოელ რომანტიკოსთა, ფრანგ და რუს სიმბოლისტთა გავლენა. პოეზია გალაკტიონისთვის იყო ერთადერთი სფერო, რომელიც არ ემორჩილებოდა სიზმარეული სამყაროს მსწრაფლწარმავლობას — იგი სიკეთით სავსე, მშვენიერი და მარადიული იყო. მაგრამ სიკეთეს, მშვენიერებას და ჰარმონიას პოეტმა არა მხოლოდ შემოქმედების, არამედ სინამდვილის, რეალობის სფეროშიც მიაკვლია.

ტაბიძის შემოქმედების დასაწყისი XX საუკუნის 10-იან წლებზე მოდის, ეს იყო პერიოდი, როცა ლირიკაში კვლავ განუყოფლად ბატონობდა აკაკი წერეთლის ავტორიტეტი. უხვად მომადლებული პოეტური ნიჭის წყალობით გალაკტიონმა ქართული პოეტიკა ახალ ეტაპზე დააყენა. გალაკტიონ ტაბიძის შემოქმედება რამდენიმე ათეული წელია გადაულახავ მწვერვალად დგას თანამედროვე ქართულ პოეზიაში. ამ ხნის მანძილზე არ მოსულა არც ერთი პოეტური თაობა, რომელსაც მისი გავლენა არ განეცადოს. თანამედროვე ქართულ პოეზიაში ტაბიძის ავტორიტეტი კვლავ განუყოფლად ბატონობს და დღესაც გადაუჭრელ ამოცანად რჩება ქართული ლექსის თვისებრივად ახალი, მის ლექსთან შედარებით უფრო მაღალ საფეხურზე აყვანა. მისი ლექსები თარგმნილია მსოფლიოს ხალხთა მრავალ ენაზე.

გალაკტიონ ტაბიძე და მისი დიდებული შემოქმედება მუდამ იყო მოქცეული დასავლეთის ლიტერატურათმცოდნეთა ყურადღების ცენტრში. მისი ლექსების და პოემების თარგმანები სისტემატურად ქვეყნდებოდა ფრანგულ, გერმანულ და ინგლისურ ენებზე. აღსანიშნავია, რომ არაერთი თარგმანი გამოქვეყნდა ქართული ემიგრანტული პრესის ფურცლებზე (ჟურნალები „კავკასიონი“, „ბედი ქართლისა“ და ა. შ.). 1991 წელს გალაკტიონის ერთტომეული გამოიცა ბერლინში, გერმანულ ენაზე. მისი შემოქმედების შესახებ შტეფი იუნგერ-ხოტივარის მიერ მომზადებული სტატია შესულია „მსოფლიო ლიტერატურის ენციკლოპედიურ ლექსიკონში“, რომელიც შტუტგარტში, გერმანულ ენაზე გამოიცა 2004 წელს. 1992 წელს საერთაშორისო ქართველოლოგიური ჟურნალის გეორგიკა (იენა) მე-15 ტომში გამოქვეყნდა ქრისტიან ლიჰტენფელდის ვრცელი სტატია პოეტის ცხოვრებასა და შემოქმედებაზე. გალაკტიონის შემოქმედების განხილვას მნიშვნელოვანი ადგილი ეთმობა პროფ. დონალდ რაიფილდის მონოგრაფიაში ქართული ლიტერატურის ისტორიაზე, რომელიც 2000 წელს ინგლისურ ენაზე გამოიცა ლონდონში.

მიუხედავად იმისა, რომ სახელმოხვეჭილი პოეტი იყო, მატერიალურად მეტად უჭირდა… არ ჰქონდა ბინა, რიგიანი ფეხსაცმელი, პალტოც კი არ გააჩნდა.

უდიდესი პოპულარობისა და თაყვანისცემის მიუხედავად, პოეტმა სიცოცხლე სულიერ სიმარტოვეში განვლო. ამან გარკვეული კვალი დაამჩნია მის შემოქმედებასაც, რომელმაც პოეზიას ახალი სიცოცხლე, განსხვავებული რიტმი, მრავალფეროვნება და საოცარი მოქნილობა შესძინა.

გალაკტიონი გარდაიცვალა 1959 წლის 17 მარტს. მან სიცოცხლე თვითმკვლელობით დაასრულა – საქართველოს ჯანდაცვის სამინისტროს მეოთხე სამმართველოს საავადმყოფოს (ე.წ. “ლეჩკომბინატის“) პირველი კორპუსის მეოთხე სართულიდან გადმოხტა. სამგლოვიარო მსვლელობაში თითქმის მთელი საქართველო მონაწილეობდა. დაკრძალულია მთაწმინდაზე.

“ქართველმა ხალხმა თვითონ აიტანა იგი მთაწმინდაზე და თავისი უდიდესი ლირიკოსის საფლავის გვერდით მიუჩინა ბინა. ჩვენი ხალხი კი ჭირვეულია სიძულვილსა და სიყვარულში, – ის არავის აჯილდოებს დაუმსახურებლად.

გრანდიოზული სამგლოვიარო კორტეჟი მიაცილებდა მის კუბოს. თითქოს მთელი ქალაქი ტორტმანებდა. ქართველი მწერლები კოცნიდნენ მის ცხედარს. არავის წილად არ ხვდომია ამდენი ამბორი გარდაცვალების შემდეგ. სამი დაკრძალვა მახსოვს ასეთი დიადი. როცა ვანო სარაჯიშვილს ასაფლავებდნენ, ყველამ იცოდა, რომ ეთხოვებოდნენ სიმღერას. როცა ნატო ვაჩნაძის ფერფლმა ჩაიარა მოედანზე, ვიღაც უცხომ იკითხა – ვის ასაფლავებენო. მას ერთხმად უპასუხეს – სილამაზეს! გალაკტიონ ტაბიძის დასაფლავება კი სიტყვის მუსიკის გამოტირება იყო. სხვებთან ერთად მეც გულმოკლული და ღრმად შეძრწუნებული მივაცილებდი სამარემდე მის ძვირფას კუბოს და მეჩვენებოდა, თითქოს ლერწამი დაიმსხვრა და გობელენი სამუდამოდ დაიკეცა” – აკაკი გაწერელია.